TİB’e, yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması ile milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması gibi sebeplerle zararlı içeriklere erişimi engelleme yetkisi veriliyor.
“Torba Kanun” teklifi olarak adlandırılan Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edildi.
Teklifin kabul edilen 17. Maddesine göre, yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya bir kaçına bağlı olarak hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, Başbakanlık veya milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması ile ilgili Bakanlıkların talebi üzerine Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) tarafından internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararı verilebilecek.
Karar, Başkanlık tarafından derhal erişim sağlayıcılara ve ilgili içerik ve yer sağlayıcılara bildirilecek. İçerik çıkartılması veya erişimin engellenmesi kararının gereği, derhal ve en geç kararın bildirilmesi anından itibaren 4 saat içinde yerine getirilecek. Söz konusu içerikler çıkarılıncaya kadar erişimin engellenmesi tedbirine devam edilecek.
Başbakanlık veya ilgili Bakanlıkların talebi üzerine Başkanlık tarafından verilen içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararı, Başkanlık tarafından, 24 saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulacak. Hakim, kararını 48 saat içinde açıklayacak; aksi halde, karar kendiliğinden kalkacak.
Bu madde kapsamında verilen erişimin engellenmesi kararları, ihlalin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle verilecek. Ancak, teknik olarak ihlale ilişkin içeriğe erişimin engellenmesi yapılamadığı veya ilgili içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla ihlalin önlenemediği durumlarda, internet sitesinin tümüne yönelik olarak erişimin engellenmesi kararı verilebilecek.
Bu madde kapsamındaki suça konu internet içeriklerini oluşturan ve yayanlar hakkında Başkanlık tarafından, Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacak. Bu suçların faillerine ulaşmak için gerekli olan bilgiler içerik, yer ve erişim sağlayıcılar tarafından hakim kararı üzerine adli mercilere verilecek. Bu bilgileri vermeyen içerik, yer ve erişim sağlayıcıların sorumluları, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, 3 bin günden 10 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacak.
Verilen içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararın gereğini yerine getirmeyen erişim sağlayıcılar ile ilgili içerik ve yer sağlayıcılara 50 bin liradan 500 bin liraya kadar idari para cezası verilecek. Ayrıca, içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararının uygulanmaması sonucunda devlet veya kişiler zarara uğramış ise, zararın niteliği ve derecesine göre Başkanlığın talebi üzerine Kurum tarafından yetkilendirmenin iptaline de karar verilebilecek.
Kişisel verilerin işlenmesinde; hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olması, doğru ve gerektiğinde güncel olması, belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenmesi, işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olması ile işlendikleri amaç için gerekli olan süre kadar muhafaza edilmesi ilkelerine uyulacak.
Elektronik haberleşmenin ve ilgili trafik verisinin gizliliği esas olacak. İlgili mevzuatın ve yargı kararlarının öngördüğü durumlar haricinde, haberleşmeye taraf olanların tamamının rızası olmaksızın haberleşmenin dinlenmesi, kaydedilmesi, saklanması, kesilmesi ve takip edilmesi yasak olacak.
Elektronik haberleşme şebekeleri, haberleşmenin sağlanması dışında, abonelerin terminal cihazlarında bilgi saklamak ya da saklanan bilgilere erişim sağlamak amacıyla işletmeciler tarafından, ancak ilgili abonelerin, verilerin işlenmesi hakkında açık ve kapsamlı olarak bilgilendirilmeleri ve açık rızalarının alınması kaydıyla kullanılabilecek. İşletmeciler, şebekelerinin, abonelerine ait kişisel verilerin ve sundukları hizmetlerin güvenliğini sağlamak amacıyla uygun teknik ve idari tedbirleri alacak.
Verilerin İşlenmesinde İlgili Kişilerin Rızası Aranacak
Şeffaflığın sağlanması ve bilgilendirme kapsamında ve kamu yararının sağlanması amacıyla Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından işletmelere getirilen yükümlülüklerin yerine getirebilmesi için kişisel veriler işlenebilecek.
Kişisel verilerin yurt dışına aktarılmasına ilişkin ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, trafik ve konum verileri, ancak ilgili kişilerin açık rızaları alınmak koşuluyla yurt dışına aktarılabilecek.
Trafik verileri, trafiğin yönetimi, arabağlantı, faturalama, usulsüzlük, dolandırıcılık tespitleri ve benzeri işlemleri gerçekleştirmek ya da tüketici şikâyetleri ile arabağlantı ve faturalama anlaşmazlıkları başta olmak üzere, uzlaşmazlıkların çözümü amacıyla, sadece işletmeci tarafından yetkilendirilen kişilerle sınırlı kalmak kaydıyla işlenecek. Bu uzlaşmazlıkların çözüm süreci tamamlanıncaya kadar gizliliği ve bütünlüğü sağlanarak saklanacak.
Katma değerli elektronik haberleşme hizmetlerinin sunulması ya da elektronik haberleşme hizmetlerinin pazarlanması amacıyla ihtiyaç duyulan trafik verileri ile konum verileri anonim hale getirilerek ya da ilgili abonelerin açık rızasının alınması ve sadece işletmeci tarafından yetkilendirilen kişilerle sınırlı kalmak kaydıyla belirtilen faaliyetlerin gerektirdiği ölçü ve sürede işlenebilecek.
Elektronik haberleşme hizmeti sunan şirketin işletmecileri konum verilerinin işlenmesinde abonelere bu verilerin işlenmesini reddetme imkanı sağlayacak. İlgili mevzuat ve yargı kararlarının öngördüğü durumlar haricinde, ancak acil yadım çağrıları ile afet ve acil durum hallerinde, abonelerin açık rızası aranmaksızın konum verileri ve ilgili kişilerin kimlik bilgileri işletmeci tarafından yetkilendirilen kişilere sınırlı olmak kaydıyla işlenebilecek.
Abone şikâyetlerinin incelenmesi ve denetim faaliyetleri kapsamında trafik ve konum verileri ile kişisel veriler belirtilen faaliyetlerle sınırlı olmak kaydıyla işlenebilecek.
Verilerin Saklanma Süreleri
Kanun kapsamında sunulan hizmetlerle ilişkin olarak, veri kategorileri ile haberleşmenin yapıldığı tarihten itibaren bir yıldan daha az ve iki yıldan daha fazla olmamak üzere verilerin saklanma süreleri yönetmelikle belirlenecek.
Soruşturma, inceleme, denetleme ya da uyuşmazlığa konu olan kişisel veriler ilgili süreç tamamlanıncaya kadar; kişisel verilere ve ilişkili diğer sistemlere yapılan erişimlere ilişkin işlem kayıtları iki yıl; kişisel verilerin işlenmesine yönelik abonelerin rızalarını gösteren kayıtlar asgari olarak abonelik süresince saklanacak.
İşletmeciler, tahsilata ilişkin riskin yönetilmesi ve kötü niyetli kullanımların önlenmesi amacıyla abonelerin elektronik haberleşme hizmetlerine yönelik fatura tutarı ve ödeme bilgilerini diğer işletmecilerle paylaşabilecek ve işleyebilecek.
Kanun kapsamında, kişisel verilerin gizliliğinin, güvenliğinin ve amacı doğrultusunda kullanılmasının temininden işletmeciler sorumlu olacak.
Bu Konuda Boşluk Var
Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme (UDH) Bakanı Lütfi Elvan, madde üzerinde yaptığı açıklamada, Anayasa Mahkemesi’nin, bu yönde çıkarılan kanunu iptal ettiğini anımsattı.
Mahkemenin gerekçeli kararında, ulusal güvenliği ilgilendiren konuya TİB’in karar veremeyeceğini, ilgili birimin veya bakanlıkların karar vermesi gerektiği ve erişimin engellenmesinin aşamalı olarak yapılması gerektiğinin ifade edildiğini aktaran Elvan, bu doğrultuda düzenlemenin yapıldığını kaydetti.
Maddede yer alan ifadelerin tamamının Anayasa’nın 22. maddesinden alındığını vurgulayan Elvan, “Şu anda bu konuda bir boşluk var. Dünyadaki uygulamalara baktığımızda ulusal güvenlikle ilgili her konuda kısıtlayıcı bir durum söz konusu. Birçoğunda mahkeme kararı olmaksızın uygulama yapılıyor ama biz her halükarda mahkeme kararını arıyoruz” diye konuştu.
Tedrici bir uygulama getirildiğini belirten Elvan, “Sosyal medyada bir mesaj atılmışsa öncelikle sadece o mesajın silinmesi sağlanacak” dedi.
Yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya bir kaçına bağlı olarak hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, Başbakanlık veya Bakanlıkların talebi üzerine TİB tarafından içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararı verebilecek.
Karar, 24 saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulacak; hâkim, kararını 48 saat içinde açıklayacak; aksi halde, karar kendiliğinden kalkacak.
Dünyadaki uygulamalar konusunda da Komisyon üyesi milletvekillerine bilgi veren UDH Bakanı Lütfi Elvan şunları söyledi:
“Dünyadaki uygulamalara baktığımızda, özellikle kamu düzeni ve ulusal güvenlikle ilgili olan konularda ülkelerin bu alanda sınırlama getirebildiğini ve getirdiğini görüyoruz. Örneğin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. maddesi; ‘Ulusal güvenliğin, toprak bütünlüğünün veya kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın başkalarının şöhret ve haklarının korunması gibi alanlarda sınırlamalar getirilebilir veya yaptırımlara tabi tutulabilir’ diyor.
Bunun dışında özellikle gelişmiş ülkelerin mahkeme kararını aradığını, bazı ülkelerinse mahkeme kararı aramadığını ve kamu kurumları vasıtasıyla bu engellemenin sağlandığını görüyoruz. Örneğin, ABD’ye baktığımızda, ulusal güvenliğin gerektirdiği hallerde, hâkim kararı olmaksızın haberleşmenin denetlenebileceğini ve istihbarat örgütleri arasında bu yollardan elde edilen bilgilerin paylaşılabileceği hükme bağlanmıştır. Diğer taraftan Almanya’ya baktığımızda, hem mahkeme tarafından bu tarz kararların alınabileceği ifade edilmekte, hem de kamu otoriteleri tarafından bazı içeriklerin kaldırılmasına yönelik kararlar alınabileceği ifade edilmektedir.
Türkiye’ye gelince, biliyorsunuz Anayasamızın 22. Maddesi haberleşme hürriyetini düzenleyen bir maddedir. Bu maddede, milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması gibi sebeplerden bir veya bir kaçına bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan bir durum söz konusu ise geçici olarak engellemenin yapılabileceği öngörülüyor. Biz de bu düzenlemeyi yaparken, tamamıyla Anayasamızın 22. Maddesini dikkate alarak hazırladık.”
Erişim Sağlayıcıları Birliği Nedir?
“Erişim Sağlayıcılar Birliği çok bilinmiyor. Erişim Sağlayıcıları Birliği nedir? Şimdi diyelim ki sizin şahsınıza yönelik bir hakaret söz konusu oldu ve uyarı mekanizmasıyla Twitter’a bildirdiniz, dediniz ki; ‘bu benim şahsıma yönelik bir hakarettir, lütfen bunun içeriği kaldırılsın’. Biz buna uyar-kaldır mekanizması diyoruz. Uyardınız Twitter’ı. Twitter uyarınızı dikkate almadı örneğin ve aynı içerik orada yer almaya devam etti. Mahkemeye başvurdunuz, mahkemeden o içeriğin çıkarılmasına yönelik bir karar aldınız, bu kararı siz Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne gönderiyorsunuz. Web sitesinden başvurabilirsiniz, Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne göndereceksiniz. Erişim Sağlayıcıları Birliği bu erişimi sağlayan şirketlerin temsilcilerinden oluşan bir birliktir.
Tabi, bu Birlikte Türk Telekom’un üyesi var, işte Superonline’nın üyesi var, Avea’nın var, Turkcell’in var, şirketlerin temsilcileri var. Bu Birlik ilgili erişimi sunan şirkete bu bilgiyi aktarıyor ve diyor ki; ‘bununla ilgili mahkeme kararı var, erişimi engelleyin.’ Yani sonuçta tek bir merkeze başvuruyorsunuz. Erişim Sağlayıcıları Birliği de bu erişim kimi sağladıysa ona ulaşıp bu erişimin engellenmesini sağlıyor.
Bu arada şu da söz konusu olabilir: Diyelim ki yine sizin şahsınıza yönelik bir hakaret oldu. Yapacağınız şey, mahkemeye de gitmeyebilirsiniz. Diyebilirsiniz ki; ‘ben Erişim Sağlayıcı Birliği’ni uyarayım.’ Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne yine elektronik ortamda, ‘benim şahsıma yönelik şu şekilde bir hakaret söz konusu oldu, lütfen ilgili firmayı uyarınız ve bunu kaldırsın.’
Dolayısıyla, biz aslında daha önce TİB’in yapmış olduğu görevleri bir anlamda Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne devrettik. Ama katalog suçları dediğimiz özellikle çocuk pornosu, fuhuş, kumar gibi doğrudan yasaklanması gereken konuları TİB yapmaya devam edecek. Bunun dışındaki tüm başvurular ve mahkeme kararları ister kişinin kendisine yönelik, ister kurumuna yönelik olsun, Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne gönderiliyor. Erişim Sağlayıcıları Birliği de bu erişimi kim sağlıyorsa ona bu kararı aktarıyor ve erişimin engellenmesini istiyor.
Kişisel Verilerin Gizliliğinin Korunması
“BTK’ya özellikle kişisel verilerin gizliliğinin korunması ve bu çerçevede bir düzenleme yapılması yönünde geçmişte hem işletmeciler tarafından hem de sivil toplum kuruluşları tarafından yoğun bir şekilde talep olmuştu. Bu talep çerçevesinde BTK bir yönetmelik çıkardı. Yani özellikle elektronik haberleşme alanında kişisel verilerin gizliliğinin korunması ve ancak kişinin rızası olması kaydıyla yine kişinin isminin saklı kalması kaydıyla verilerin işletmeciler tarafından değerlendirilip, analizlerinin yapılabileceğine dair bir yönetmelik çıkardı. Bu yönetmelik, Anayasa Mahkememiz tarafından iptal edildi ve yasayla bir düzenleme yapılmasını istedi. Biz bu çerçevede bu yasal düzenlemeyi yapıyoruz. Özellikle kişisel verilerin gizliliğinin korunmasının güvence altına alınması, eğer bu verilerin kullanılmasına yönelik şahsın rızası söz konusu ise yine şahsın kimliği saklı kalmak kaydıyla bunlara yönelik analiz yapılması gerekiyorsa buna da imkân veren bir düzenleme yapıyoruz.”
